رابطه آزادی بیان با توسعه سیاسی با تاکید بر مطالع? موردی جمهوری اسلامی ایران

مقدمه: چگونگی دست یابی به توسعه، سوالی است که ذهن اندیشمندان را چه در زمان حال و چه در سده های گذشته به خود مشغول داشته است. لیکن جهت حل این معما کتب و پژوهش های بسیاری را می توان مشاهده نمود که به علل و روش های دست یافتن به توسعه در ابعاد مختلف آن پرداخته است. اما آنچه که بر اهمیت توسعه در جامعه می افزاید، تغییرات توسعه در جامعه می باشد که در برگیرند? تغییرات عینی-تمدنی و تحولات ذهنی- فرهنگی می باشد، و با توجه به وقوع این تغییرات در جامعه است که می توان گفت آیا یک جامعه به توسعه دست یافته است هنوز در مراحل ابتدایی طی کردن فرایند توسعه می باشد. با توجه به میل تمامی جوامع در طی کردن فرآیند توسعه، برخی از کشورهای مسلمان در مواجهه به تمدن غرب معاصر، در واکنش به احساس عقب ماندگی خود تلاش نمودند که به ابزار عینی تمدن غرب مجهز شوند، اما نسبت به پذیرش تحولات فکری-فرهنگی آن واکنش های محتاطانه تری از خود نشان دادند، در نتیجهاز پذیرش مطلق غرب گرایی خودداری نمودند(پزشکی، 1384، 24). در ادبیات توسعه با ادبیاتی تحت عنوان دگرگونی روبه رو هستیم، که در برگیرنده هر گونه تغییری در وضع و شرایط موجود اطلاق می گردد. به عنوان مثال دگرگونی اقتصادی بر هر گونه تغییری ر الگوهای تولید یا توزیع دلالت می کند؛ در حالی که دگرگونی سیاسی به تحول در رهبری سیاسی یا مدیریت سیاسی جوامع، فرایندها و یا نهادهای موجود مربوط است. توسعه در کلی ترین کاربرد خود، یکی از صورتهای خاص تغییر و دگرگونی است، که برای حصول به هدفی خاص است، بنابراین در توسع? سیاسی باید نقط? شروع و پایان فرایند را مشخص و میزان توسعه نیافتگی سیاسی را تعیین کرد( قوام، 1374، 22). در این بین یکی از متغیر های که می تواند بر شکل گیری امر توسع? سیاسی در جوامع تاثیرگذار باشد متغیر آزادی بیان است که در قالب تحولات فکری- فرهنگی، می بایست جوامع بدان دست یابند. در واقع به گفته آمارتیا سن، برنده جایزه نوبل اقتصاد در سال 1988، آزادی بیان را می توان به عنوان ابزاری جهت سنجش میزان توسعه در ابعاد سیاسی و اقتصادی آن در نظر گرفت، که در نتیجه عینیت یافتن آن در جامعه می توان گفت که در جامعه توسعه عینیت پیدا نموده است. آزادی بیان از دیر باز مورد توجه مردم و اندیشمندان بوده و پرداختن به آن محدود به یک منطقه جغرافیایی و یا یک دوره زمانی خاص نبوده است. چنانکه در سخنان حکمای یونان باستان و همچنین بزرگان دین اسلام نیز ضمن تکلیف به امر به معروف و نهی از منکر، مردم را تشویق به بیان آزادانه انتقادات و دیدگاه هایشان نسبت به حکومت می کرده اند. بر این اساس آزادی را یکی از آزادی های بنیادین بشر دانسته اند و گفته شده که آزادی بیان یکی از حقوق بنیادین بشر و زیربنای همه آزادی هایی است که ملل متحد نسبت به آن اهتمام می ورزند( هاشمی، 1384، 350). برای آنکه یک کشور به توسعه دست یابد فاکتور های زیادی بایستی دست به دست هم بدهند تا توسعه به معنای کلی آن تحقق پیدا کند. آزادی بیان از مهمترین این فاکتورها می باشند. اما آزادی به معنای بی بند و باری نیست، آزادی این نیست که هر کسی هر چه دلش بخواهد انجام بدهد. بلکه آزادی باید در یک چهار چوب قانونی جامه عمل بپوشد. دولت نیز در اجرای قوانین و مقررات بایستی آزادی مردم را تضمین کند به نحوی که هیچ تبعیضی برای استفاده از این آزادیها برای مردم وجود نداشته باشد. رعایت و احترام باورها و اعتقادات مردم و ارزشهای جامعه بخش تفکیک ناپذیر آزادی می باشند. آزادی بیان معمولا در قالب مطبوعات، مشارکت سیاسی و رسانه های گروهی، زوایا و گوشه های تاریک جامعه را شفاف میکند و پنهان کاری ها را که به قصد سوء استفاده از امکانات جامعه انجام می شود آشکار می سازد. بنابراین الفبای هرگونه توسعه و تحول اجتماعی و کلید ورود به دروازه آن آزادی بیان در معنای کلی آن است و از ضرورتهای جامعه امروزی به شمار می رود، لذا بایستی به عنوان یک ارزش اجتماعی سیاسی به آن بها داده شود. آیت الله مطهری می گوید: "اگر حقیقت در جامعه از یک حد کمتر باشد آن جامعه می میرد." اگر مطبوعات و رسانه های گروهی مطابق میل عامه بنویسند یا بیان کنند یعنی بر خلاف حقیقت و فلسفه هر موضوعی آن چنان به بیان مطالب بپردازند که عموم مردم خوششان بیاید، این نوعی باج دادن و رشوه به افکار عمومی است. در واقع این نوع نوشتن و بیان کردن، جامعه و عامه مردم را در پیروی از شیوه ها و روشهای نادرست و غلط موجود تشویق کرده است. سوالی که در اینجا مطرح می شود چگونگی تاثیر گذاری امر آزادی بیان بر توسع? سیاسی است. امری که در پژوهش حاضر عینیت یافتن آن در جامعه مشروط به وجود و گسترش آزادی های اجتماعی در قالب آزادی بیان می باشد. لذا با توجه به مفروض قائل شدن وجود رابطه میان آن دو، روند شکل گیری توسعه سیاسی در جامعه ایران دوره جمهوری اسلامی ایران مورد بررسی و ارزیابی قرار خواهد گرفت تا بتوان به درکی مناسب از چگونگی رابطه میان این دو پی برد.